Umowy kredytowe i pożyczkowe charakteryzują się tym, że są związane z koniecznością zapłaty odsetek od udzielonego świadczenia pieniężnego. Mogą być one wyrażone w różny sposób, przy czym jednym z nich jest WIBOR. Czym dokładnie jest to pojęcie i z jakimi obowiązkami wiąże się dla kredytobiorcy?
Czym jest WIBOR?
WIBOR zgodnie z oficjalną definicją to wskaźnik referencyjny stopy procentowej w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 22 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1011 z dnia 8 czerwca 2016 r. w sprawie indeksów stosowanych, jako wskaźniki referencyjne w instrumentach finansowych i umowach finansowych lub do pomiaru wyników funduszy inwestycyjnych i zmieniające dyrektywy 2008/48/WE i 2014/17/UE oraz rozporządzenie (UE) nr 596/2014 będący kluczowym wskaźnikiem referencyjnym w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 25 Rozporządzenia o Wskaźnikach Referencyjnych, odzwierciedlający poziom stopy procentowej, po jakiej Depozyty na określone Terminy Fixingowe byłyby składane przez podmioty spełniające Kryteria Uczestnika Fixingu w innych podmiotach, spełniających Kryteria Uczestnika Fixingu.
WIBOR jest określany jako średnia arytmetyczna wielkości oprocentowania podawanych przez największe banki działające w Polsce będące uczestnikami panelu WIBOR, po odrzuceniu wielkości skrajnych. Banki podają stawki oprocentowania (w ujęciu rocznym), po jakich są gotowe złożyć u siebie depozyt, o godz. 11:00 każdego dnia roboczego.
WIBOR a umowa kredytu hipotecznego
Tak naprawdę wskaźnik WIBOR określają wysokość stopy procentowej, po jakiej banki pożyczają sobie wzajemnie pieniądze. Pojawia się on jednak bardzo często w umowie kredytowej, także tej, która związana jest z ustanowieniem hipoteki. Dla przypomnienia hipoteka stanowi formę zabezpieczenia roszczeń finansowych kredytodawcy – w przypadku, gdy kredytobiorca nie będzie chciał lub mógł spłacić swojego zobowiązania nieruchomość kredytobiorcy, która została obciążona hipoteką może zostać sprzedana i uzyskane w ten sposób pieniądze spłacą kredytodawcę.
Wskaźnik WIBOR był stosowany przede wszystkim w umowach kredytowych ze zmienną stopą oprocentowania. Stosowanie takiego rozwiązania to w praktyce dodatkowe wynagrodzenie dla banku, które jest pobierane od kredytobiorcy. Banki bez wątpienia mają istotny wpływ na kształtowanie poziomu wskaźnika WIBOR, a co za tym idzie ustalania własnych zarobków wynikających z umów kredytowych zawieranych ze swoimi klientami. Kredytobiorca, w którego umowie zastosowano postanowienie odnoszące się do WIBOR z reguły płaci wyższe raty, niż klient, który nie jest związany tym wskaźnikiem. Okazuje się jednak, że klienci banków mogą żądać usunięcia go ze swoich umów, a co za tym idzie obniżenia kosztów swojego kredytu.
Czy można usunąć WIBOR z umowy kredytu hipotecznego?
Jednostronna modyfikacja warunków umowy kredytowej jest niedopuszczalna, ponieważ może prowadzić do wyzysku drugiej strony – w tym przypadku kredytobiorcy. Zgodnie z uchwałą 7 sędziów Sądu Najwyższego z 22 maja 1991 r. (sygn. akt III CZP 15/91) za sprzeczne z naturą umowy gospodarczej należy uznać pozostawienie w ręku jednej tylko strony możliwości dowolnej zmiany jej warunków. Odnosząc powyższe do kwestii WIBOR w umowach kredytowych należałoby więc uznać, że taki wskaźnik nie powinien w ogóle się w nich pojawiać. Banki mają bowiem realny wpływ na kształtowanie WIBOR, a więc pośrednio mogą jednostronnie zwiększać obciążenia finansowe kredytobiorców bez konieczności aneksowania istniejącej już umowy. Wystarczy, że w treść zobowiązania kredytowego zostanie wpisana możliwość korzystania z WIBOR, aby raty płacone przez kredytobiorcę znacząco wzrosły. Dodatkowo należy stwierdzić, że WIBOR jest niezgodny z treścią rozporządzenia BMR, ponieważ nie opiera się o rzeczywiste dane wejściowe dotyczące konkretnej transakcji (w naszym przypadku – umowy kredytowej), ale o dane deklaratywne.
Powyższe pozwala uznać, że stosowanie postanowień obejmujących WIBOR w umowach kredytowych może stanowić formę wykorzystywania klauzul abuzywnych, które w polskim prawie mogą z kolei prowadzić do unieważnienia nawet całej umowy kredytowej. Teoretycznie więc kredytobiorca ma prawo żądać od banku usunięcia zapisu dotyczącego omawianego wskaźnika z wiążącej go umowy kredytowej powołując się na dwa powyższe argumenty.
Jak usunąć WIBOR z umowy kredytu hipotecznego?
Proces usunięcia WIBOR z umowy kredytowej nie jest prostym zadaniem. Teoretycznie kredytobiorca może wystąpić z takim żądaniem bezpośrednio do swojego banku, jednak w zdecydowanej większości przypadków nie osiągnie zamierzonego przez siebie rezultatu. Kredytodawca z pewnością odmówi usunięcia omawianego wskaźnika, ponieważ w ten sposób zmniejszyłby wysokość swoich zysków. Drugą opcją jest skierowanie sprawy na drogę postępowania sądowego.
Każdy kredytobiorca ma możliwość zakwestionowania całości lub części swojej umowy i żądania stwierdzenia jej nieważności przez sąd. Postanowienie regulujące WIBOR w umowie kredytu hipotecznego nie jest tutaj wyjątkiem. Sąd po przeprowadzeniu długiego postępowania i dokładnej analizie podpisanej umowy może postanowić o usunięciu WIBORU z kontraktu. Jeśli tak się stanie bank zostanie najprawdopodobniej zobowiązany do zwrotu części pieniędzy wpłaconych przez kredytobiorcę, jako niesłusznie pobranego kapitału finansowego. Pamiętajmy jednak, że kwestionowanie WIBOR przed sądem to długa i żmudna droga, co pokazują chociażby sprawy polskich frankowiczów.
Uzyskanie korzystnego wyroku w sądzie I instancji (z punktu widzenia kredytobiorcy) nie oznacza całkowitej wygranej. Bank ma bowiem prawo do złożenia odwołania od zapadłego rozstrzygnięcia i skierowania sprawy do sądu II instancji. W praktyce oznacza to następne lata batalii sądowej i generowanie następnych kosztów procesowych. W II instancji wyrok wydany przez sąd I instancji może być przy tym uchylony w części lub całości, co dla kredytobiorcy może oznaczać przegraną (wliczając w to również obowiązek uiszczenia wysokich kosztów postępowania cywilnego).
Alternatywy dla WIBOR w umowie kredytu hipotecznego
WIBOR nie jest wskaźnikiem, który powinien pojawiać się w umowach kredytu hipotecznego. Banki mogą bowiem skorzystać z alternatywnego narzędzia, którym jest Wskaźnik Kosztu Finansowania (WKF). Oczywiście mogą także zrezygnować z wykorzystywania jakiegokolwiek wskaźnika o charakterze zbliżonym do WIBOR, jednak jest to sytuacja bardziej życzeniowa, niż realna.
WKF może być stosowany nie tylko przez banki, ale także fundusze inwestycyjne, firmy leasingowe i innych uczestników rynku finansowego. Wskaźnik ten jest określany dla 4 terminów: 1, 3, 6, i 12 miesięcy. WKF reprezentuje koszt pozyskania finansowania i jest obliczany w każdym dniu, w którym pracują banki i działają polskie systemy rozliczeniowe. Obliczamy go na podstawie rzeczywistych transakcji, depozytów terminowych, zawieranych z klientami przez banki. Przyjmuje się, że jest on bardziej uczciwym narzędziem, który może i powinien być stosowany w umowach kredytowych.
Często Zadawane Pytania o Usunięcie WIBOR z Umowy Kredytu Hipotecznego
Czy mogę samodzielnie usunąć WIBOR z umowy kredytu hipotecznego?
Kredytobiorca ma możliwość żądania usunięcia zapisu odnoszącego się do WIBOR ze swojej umowy kredytowej. Jeśli bank wyrazi na to zgodę konieczne stanie się aneksowanie kontraktu, w przeciwnym razie jedynym rozwiązaniem będzie droga sądowa i złożenie pozwu o stwierdzenie nieważności umowy.
Czy usunięcie WIBOR z umowy kredytu hipotecznego oznacza, że moje raty kredytu będą stałe?
Niekoniecznie, ponieważ w treści danej umowy może być mowa o zmiennym oprocentowaniu kredytu klienta oraz możliwości stosowania innych opłat, które nie mają stałego charakteru. Usunięcie WIBOR może oczywiście doprowadzić do powstania stałych rat kredytowych, jednak zawsze będzie to zależeć od treści danej umowy.
Jakie są konsekwencje usunięcia WIBOR dla mnie jako kredytobiorcy?
Usunięcie WIBOR z umowy kredytowej oznacza modyfikację warunków spłaty kredytu, a więc w praktyce także i zmianę dotychczasowej wysokości rat. Jednocześnie jeśli stosowanie WIBOR w danej umowie będzie uznane za niezgodne z prawem od samego początku trwania zobowiązania, bank może zostać zobowiązany do zwrotu kredytobiorcy części wpłaconych już rat.
Czy usunięcie WIBOR z umowy kredytu hipotecznego jest możliwe dla przedsiębiorcy?
Tak, ponieważ w tym zakresie nie ma znaczenia czy kredytobiorca prowadzi jakąkolwiek działalność gospodarczą. Każda osoba związana kredytem ma prawo żądać usunięcia ze swojej umowy zapisu, który będzie niezgodny z obowiązującym prawem lub zasadami współżycia społecznego. Zapisy odnoszące się do WIBOR mogą być w niektórych przypadkach uznawane za naruszające prawa kredytobiorców.
Podsumowanie
Wskaźnik WIBOR stosowany w umowach kredytu hipotecznego może być usuwany, jeśli istnieje podejrzenie, że narusza on obowiązujące przepisy prawne i stanowi nieuzasadnione źródło zysku dla kredytodawcy. Kredytobiorca ma wówczas możliwość wystąpienia z żądaniem o usunięcie stosownego zapisu ze swojej umowy – albo bezpośrednio do banku, albo do sądu. Usunięcie WIBOR z umowy powoduje istotną modyfikację obowiązków kredytobiorcy – dotychczasowa wysokość rat będzie musiała ulec zmianie i może stać się bardziej stała.
Podstawa prawna
- Art. 3 ust. 1 pkt 22 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1011 z 8 czerwca 2016 r.
