Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego jest szczególnym aktem prawnym. W związku z tym za jego naruszenie grozi konkretna odpowiedzialność. Kto i w jakich okolicznościach może ją ponosić?
Co to jest miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego?
Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego określa ład prawny i urbanistyczny na obszarze danej gminy a także wskazuje w jaki sposób można budować określone obiekty na wskazanych nieruchomościach. MPZP jest aktem prawa miejscowego, co oznacza, że ma on powszechny charakter, choć jednak ograniczony terytorialnie do obszaru danej gminy.
Miejscowy plan może być uchwalany tylko przez radę właściwej gminy, której przysługuje również kompetencja do jego nowelizacji. Co do zasady uchwalenie mpzp jest dobrowolne, choć w przypadku niektórych ustaw szczególnych istnieje obowiązek jego stworzenia.
Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego pełni z jednej strony rolę informacyjną – wskazuje jaki charakter prawny mają nieruchomości na wyznaczonym obszarze i jaki jest ich cel (np. produkcja rolna, grunty przeznaczone pod zabudowę domów jednorodzinnych, tereny rekreacyjne), z drugiej zaś stanowi wytyczne dla inwestorów, przedsiębiorców i pozostałych mieszkańców w jaki sposób możliwa jest rozbudowa istniejącej infrastruktury gminnej.
Miejscowy plan stanowi podstawowy instrument prawny gospodarki przestrzennej gminy, gdyż przy jego uchwalaniu gmina dysponuje władztwem planistycznym i ma możliwość przeznaczenia terenów i określenia warunków ich zagospodarowania zgodnie z prowadzoną polityką przestrzenną. Realizacja władztwa planistycznego przez gminę nie może mieć cech dowolności, lecz może nastąpić tylko w granicach prawa i być wynikiem wyważenia interesów prywatnych i interesu publicznego na danym terenie.
Jakie są konsekwencje naruszenia przepisów miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego?
Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego to przede wszystkim wytyczne dla osób, które chcą wykorzystywać nieruchomości dla celów budowlanych, rolniczych lub w zakresie prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Jeśli na danym obszarze istnieje mpzp to należy przestrzegać zasad w nim zawartych pod groźbą poniesienia odpowiedzialności administracyjnej i cywilnoprawnej.
Przykładowo jeśli w mpzp widnieje informacja, że dana nieruchomość ma charakter rolny i nie można dokonywać na niej jakiejkolwiek zabudowy to postawienie budowli na takiej działce będzie naruszeniem prawa budowlanego. W tym przypadku właściciel wybudowanego obiektu zostanie najprawdopodobniej obciążony karą finansową za tzw. samowolę budowalną oraz będzie zobowiązany do dokonania rozbiórki. Podobnie będzie w sytuacji, gdy dana osoba wybuduje jakiś obiekt w sprzeczności z zasadami wskazywanymi przez miejscowy plan – np. wybudowany obiekt będzie zbyt wysoki lub będzie położony zbyt blisko innej nieruchomości.
Naruszenie przepisów miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego oznacza tak naprawdę naruszenie przepisów prawa powszechnie obowiązującego. Podobna sytuacja ma miejsce w przypadku naruszenia ustawy, ale na skalę krajową (mpzp obowiązuje tylko w ograniczonym terytorialnie zakresie).
Czynności podjęte w sprzeczności z regułami zawartymi w planie są uznawane co do zasady za nieważne i bezskuteczne, choć w niektórych sytuacjach mogą zostać konwalidowane (naprawione). Warto w tym miejscu podkreślić, że władztwo planistyczne gminy nie ma charakteru pełnego, niczym nieograniczonego prawa. Granicami tego władztwa są konstytucyjnie chronione prawa, w tym przede wszystkim prawo własności. Skoro jednak rada gminy, uchwalając plan miejscowy, realizuje konstytucyjną zasadę samodzielności gminy (art. 16 oraz art. 163-165 Konstytucji RP), to przede wszystkim strona skarżąca plan miejscowy powinna wykazać, że zakres i sposób ingerencji w prawo własności był nieuzasadniony i nastąpiło zbyt daleko idące ograniczenie prawa własności. Przy ocenie zarzutu nadużycia władztwa planistycznego należy mieć również na uwadze, że uwzględnienie interesu prywatnego nie oznacza bezwzględnej ochrony prawa własności konkretnych obywateli kosztem istotnego interesu publicznego. Okoliczność, czy plan miejscowy zmienia, na niekorzyść właściciela, dotychczasowy sposób korzystania z nieruchomości, stanowi istotny element wpływający na ocenę legalności planu miejscowego pod kątem zarzutu nadużycia władztwa planistycznego. Znaczny upływ czasu od dnia uchwalenia kwestionowanego planu miejscowego, podobnie jak bierność właściciela w trakcie procedury planistycznej, stanowią również istotne okoliczności wpływające na ocenę zasadności zarzutu nadużycia władztwa planistycznego przez gminę.
Podsumowanie
Naruszenie przepisów miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego oznacza tak naprawdę naruszenie przepisów aktu prawa miejscowego. Wiąże się to wówczas z nieważnością podjętej czynności i bardzo często z odpowiedzialnością finansową z tytułu nałożonej grzywny przez organ administracji samorządowej.
